Dzisiaj trudno powiedzieć, kto pierwszy wymyślił
wyścigi motocyklowe na lodzie. Moim zdaniem, jeździć po lodzie próbowali pierwsi entuzjaści sportów motocyklowych. Zawody zaś w nowym rodzaju sportu motocyklowego zaczęto przeprowadzać w połowie lat 20-ch, najpierw w krajach Skandynawii, a następnie w alpejskich rejonach Europy ¦rodkowej. Lecz miały one epizodyczny charakter, były traktowane jak coś egzotycznego, przeprowadzane były wg różnych zasad, bpo trudno mówić w tym czasie o przepisach.Później dopiero organizatorzy wyścigów motocyklowych na lodzie zaczęli zapożyczać system i przepisy zawodów od klasycznego żużla, który jeszcze nie istniał w Europie. Na europejskim kontynencie pojawił się dopiero w 1929 roku.
W połowie lat 30-tych wieść o nowej motocyklowej „rozrywce” dotarła do Rosji. Moskiewski łyżwiarz
Konstantin Kudriawcew opowiedział swoim przyjaciołom - żużlowcom o przeprowadzanych na torach lodowych Szwecji, Finlandii i Norwegii wyścigach motocyklowych.
Już w marcu 1938 roku na moskiewskim stadionie „Dynamo” w przerwie między dwoma połowami meczu hokejowego
Sergiej Buczin zaprezentował szybkościową jazdę po lodzie na motocyklu wyścigowym. Widzom spodobało się widowisko, a wielu zainteresowało się, jak zabezpieczać motocykl na śliskiej powierzchni lodowej.
9 stycznia 1939 roku w gazecie „Czerwony sport” pojawiła się notatka:
... Motocykl na lodzie ... Na bieżnię moskiewskiego stadionu „Dynamo”, po której dopiero co jeździli łyżwiarze, wyjechali motocykliści. Dziwna rzecz — maszyny jadą po lodzie tak pewnie, jak po betonie czy asfalcie. Na pełnym gazie motocykl pędzi po prostej. Następnie, nie zmniejszając prędkości, wykonuje obrót. Motocykl prawie kładzie się na bok. Dlaczego motocykl jest taki stabilny na lodzie? Podejdziemy bliżej i obejrzymy jego opony. Są one zaopatrzone w krótkie kolce, ułożone w bieżniku w szachownicę. Kolce zostały wynalezione przez rekordzistę Związku Radzieckiego - Nikołaja Zakriewskiego. Motocykliści, którzy zastosowali po raz pierwszy kolce dla jazdy po lodzie to: rekordzista ZSRR Siergiej Buczin i mistrzowie ZSRR - Michajłow i Litus.
Obok opublikowano dwa zdjęcia: Siergiej Buczin podczas obrotu opiera się nogą na lodzie i pokazuje pewną formę jazdy figurowej na lodzie, stoi na siedzeniu nie trzymając kierownicy.
Po tej publikacji do redakcji posypywały się listy od motocyklistów i 15 lutego 1939 roku w gazecie wystąpił wynalazca kolców, który zajmował się konstruowaniem opon samochodowych przystosowanych do różnych rodzajów bezdroża -
Nikołaj Zakriewskij. On zamieścił obok artykułu rysunki techniczne kolców (pierwsze kolce miały formę śruby z wygiętym kolcem, który po zainstalowaniu wystawał z bieżnika na 8-12 milimetrów) z informacją o sposobie robienia i instalowania. Na przednie koło autor radził stawiać 60 śrub w cztery rzędy, na tylne - 75.
Te dwa artykuły przysłużyły się do popularyzacji tego sportu w Rosji
10 marca 1940 roku na moskiewskim hipodromie odbyły się pierwsze wyścigi motocyklowe na lodzie, towarzyszące XVIII zjazdowi KPZZ (Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego), które zgromadziły dużą ilość widzów. Z gazety „Czerwony sport” z 13 marca 1940 roku o tych zawodach dowiadujemy się, że: w zawodach wystąpili zawodnicy z Moskwy i Leningradu. Zawodnicy z Charkowa nie przyjechali i zostali wykluczeni z wyścigów. Dystans wyścigów miał 9600 metrów - 6 okrążeń. Wpierw odgrywały się eliminacje, następnie półfinały i finał. Rekordzista ZSSR na 1 km leningradczyk -
Siłantiew przejechał 9600 metrów w 6 min 41,5 s. W zawodach startowały również kobiety. Wśród kobiet dystans ten wygrała moskwiczanka -
£. Swiridowa - 7:07,1.
Po II wojnie światowej nastąpił dalszy rozwój wyścigów motocyklowych na lodzie. Przy czym, zaczęto jeździć na krótszych dystansach. W Ufie, wyścigi zawody rozgrywano na zamarzniętej tafli jeziora jednego z miejskich parków.
W 1950 roku na moskiewskim hipodromie odbyły się zawody z okazji dnia Radzieckiej Czerwonej. Już w tych wyścigach na równi z kolcami Zakriewskiego były stosowane kolce, bardzo zbliżone do stosowanych dzisiaj. Dystans każdego wyścigu zwiększono do 10 okrążeń (16 km!), a motocykle podzielono na sześć klas. 125ccm, 350ccm, 750ccm, motocykle z wózkiem bocznym, kobiety na motocyklach „Moskwa” i na motocyklach IŻ-350. W wyścigach tych pobito rekord prędkości o 5 km/godz.
W dniu 13 marca 1955 roku w Moskwie po raz pierwszy rozegrano zawody na krótkim torze, które łatwiej było przygotowywać i których było więcej niż hipodromów. Były to zawody o nagrodę MGK KPZR na torze lodowym moskiewskiego stadionu «Dynamo». Zwycięzcami finałowych wyścigów, które składały się z sześciu okrążeń (w klasie 350ccm skrócono do czterech - kolce rozbiły lód), zostali - N. Susłowa, A. Sawieliew (125ccm) i A. Stiepan (350ccm) – wszyscy z Moskwy.
Już za rok odbyły się podobne zawody na tallińskim stadionie im. Komsomołu.
Główne wydarzenia w radzieckim lodowym speedway’u odbywały się prawie jednocześnie z analogicznymi wydarzeniami w klasycznym speedway’u. I związane były z nazwiskami -
W.I. Karniejewa i A.£. Bałabana.
3 marca 1958 roku na ufimskim stadionie „Lokomotiv” (od 1960 roku - „Trud”) w obecności 20 tysięcy widzów odbyły się wyścigi motocyklowe na lodzie przy okazji wyborów do Rady Naczelnej ZSRR. Wzięło w nich udział 18 zawodników z Moskwy, Moskiewskiego Obwodu, Iżewska, Tallina i Ufy. Wielu uczestników było mistrzami i zdobywcami nagrody ZSRR i DOSAAF na żużlu, wyścigach torze, motocrossie i wyścigach szosowo-terenowych. Wyścigi poprzedził obóz treningowy, którym kierował -
W.I. Karniejew. W finale wystąpili:
£. Szadrin, By. Agapitow, W. Miedwiediew (z Iżewska) i
W. Cwietkow (z Moskwy). Wygrał - £. Szadrin.
W 1958 roku w Moskwie w sportowej arenie stadionu imienia W.I. Lenina odbyły wyścigi motocyklowe na lodzie o nagrodę „Rosyjska zima”, która trwały dziesięć dni. Główną nagrodę zdobył moskwiczanin -
A. Masłow. Te zawody stały się próbą generalną przed początkiem błyskawicznego rozwoju lodowego speedway’a nie tylko w Rosji, ale również na świecie.
Zimą 20 lutego 1959 roku w Moskwie odbyły się
pierwsze oficjalne mistrzostwa ZSRR. Rywalizacja odbyła się w klasach 125ccm (osobno wśród mężczyzn i kobiet), 350ccm i na motocyklach z bocznym wózkiem. Pierwszym mistrzem ZSRR został -
Boris Panfierow (125ccm) z Moskwy. W klasie 350ccm tytuł mistrza RSFZR i ZSRR wywalczył –
Borys Samorodow, który w 1958 roku zdobył tytuł Mistrza ZSRR w pierwszych mistrzostwach ZSRR na żużlu.
W 1960 roku do programu mistrzostw Rosji weszła klasa 500ccm, która później stała się również klasą międzynarodową. Wprowadzono nowe kolce o długości do 28 mm oraz osłony na koła i błotniki. Głównym entuzjastą speedway’a na lodzie w Rosji był -
Władimir Iwanowicz Karniejew, który był nie tylko nadzwyczajnym zawodnikiem i trenerem, lecz również konstruktorem. Opracował całkowicie nową ramę, dzięki której motocykl odzyskał na lodzie zwiększoną odporność. Wynalazek Karniejewa porównywany jest do wynalezienia „koła”: do dzisiaj czeski zakład „Jawa” - w ciągu ostatnich dziesięcioleci podstawowy producent motocykli dla lodowego speedway’a - produkuje „jego” ramę bez istotnych zmian.
7-8 marca 1959 roku w Moskwie i 14-15 marca Ufie rozegrano pierwsze w ZSRR międzynarodowe zawody w lodowym speedway’u z udziałem zawodników z Czechosłowacji. Wszystkie cztery wyścigi wygrali bardziej doświadczeni gospodarze -
Sergiej Starosti - znakomity trener kadry narodowej. Najlepszym z Czechów był -
Miroslav Spinka - ojciec przyszłego mistrza świata.
Sukces pierwszego współzawodnictwa skłonił rosyjską federację w 1960 roku do zaproszenia, oprócz Czechów, Szwecji i Finlandii. Była to pierwsza próba rozegrania Mistrzostw ¦wiata (wcześniejsza nazwa Puchar Przyjaźni Narodów). Do tego czasu na świecie nie rozgrywano takich zawodów na lodzie. Zawody odbyły się w Ufie (1, 2, 5 i 6 etap) i w Moskwie (3 i 4). Przytłaczającą przewagę mieli Szwedzi - Bjern Knutsson (przyszły mistrza świata na żużlu) i Billy Andersson, którzy zajęli pierwszą i drugą lokatę.
Wydawało się, że już w 1961 roku odbędą się pierwsze mistrzostwa Europy. Ale w 1961 roku żadne międzynarodowe zawody na lodzie w ZSRR nie odbyły się. Jedną z przyczyn - brak oficjalnych międzynarodowych przepisów dla tego rodzaju sportu motocyklowego. Dopiero na wiosennym kongresie FIM-u takie przepisy zostały zgłoszone przez Rosjan i zaaprobowane przez Komitet Wyścigów FIM. Tak pojawiła się możliwość przeprowadzenia następnej zimy oficjalnych zawodów międzynarodowych w Szwecji, Finlandii i Rosji.
W 1963 roku po raz pierwszy odbyły się oficjalne zawody międzynarodowe pod nazwą Puchar FIM. Składał się on z dziesięciu etapów (po pięć w ZSRR i Szwecji). W każdym etapie mogło startować tylko po trzech zawodników z ZSRR, Szwecji i Finlandii. Pozostali jeździli niejako poza konkursem. Wewnątrz każdej reprezentacji skład trojek można było zmieniać: i tak pojawił się na piątym etapie w Ufie za Borisa Zacharowa (doznał urazu nogi),
„legenda” lodowego speedway’a - Gabdrahman Kadyrow, który w Pucharu FIM zajął czwarte miejsce. A posiadaczem Pucharu FIM został -
Borys Samorodow (wygrał siedem wyścigów, zdobył 48 punktów z 48 możliwych.
Popularność lodowego speedway’a rosła.
I w 1964 roku FIM podniosła Puchar FIM do rangi Mistrzostwa Europy. A w 1966 roku wprowadzono rozgrywki o Mistrzostwo ¦wiata. W pierwszych Mistrzostrwach ¦wiata wzieło udział 32 zawodników z 12 krajów ¦wiata. Odbyły się 2 półfinały w Leningradzie i Nowosybirsku. Finał składał się z 4 jednodniowych wyścigów: dwa odbyły się w Ufie a dwa w Moskwie. Pierwszy tytuł Mistrza ¦wiata w 1966 r. wywalczył –
Gabdrahman Kadyrow, drugi był –
Wiktor Kuzniecow (wszyscy ZSRR) a trzeci -
Antonin Svab (Czechosłowacja), który w biegu dodatkowym pokonał Jurija Czerkanowa.
W pierwszych Mistrzostwach ¦wiata na lodzie wystąpił Polak -
Mieczysław Połukard. Był pierwszym w historii Polakiem, który wystąpił w finale Indywidualnych Mistrzostw ¦wiata na lodzie. Zajął 14 miejsce z 9 punktami. Urodzony w Warszawie w 1930 r. zmarł w Bydgoszczy w 1985 r. Żużlową karierę rozpoczął we Wrocławiu. W 1955 roku przeniósł się do Polonii Bydgoszcz, gdzie po zakończeniu kariery został trenerem. Jest także pierwszym polskim żużlowcem, który awansował do finału Indywidualnych Mistrzostw ¦wiata na żużlu w 1959 roku, zajął 12 miejsce zdobywając 5 punktów. Ośmiokrotnie wystąpił w finałach Indywidualnych Mistrzostw Polski. Tylko raz, w 1954 roku zdobył tytuł Mistrza Polski. Najwyższe miejsce Polaków w Mistrzostwach ¦wiata na lodzie zajął -
Norbert ¦witała, 1967 rok – 7 miejsce (32 punkty).
Do tego czasu wyścigi motocyklowe na lodzie w Rosji nie miały sobie równych: w dziesiątkach miast od Tallina do Władywostoku corocznie odgrywano się po osiem mistrzostw ZSRR i Rosji w klasach 125, 175, 350 i 500ccm, turnieje kwalifikacyjne i strefowe w których brały udział setki zawodników. Jednym słowem, poziom rzemiosła radzieckich żużlowców na lodzie szybko rósł, wszędzie pojawiała się perspektywiczna młodzież, która szybko uczyła się od liderów. I mało kto wątpił, że pierwsze mistrzostwo Europy przyniesie zwycięstwo radzieckim żużlowcom na lodzie. Od tego czasu ich dominacja trwa do dziś. Od 1964 do 2007 roku Rosjanie zdobyli wszystkie tytuły Mistrzów i Vice Mistrzów Europy. Dwukrotnie (2003 - Antonin Klatovsky i 2005 – Franz Zorn) nie zdobyli brązowego medalu Mistrzostw Europy.